Klubo / Verein

La unua Esperanto grupo de aŭstrio fondigis en la supra stiria urbo Leoben ekde la jaro 1893. La Esperanto-Asocio por Stirio kun lokaj grupoj en Graz kaj Leoben eĉ fondigis en 1906. La intereso estis kiel granda ke oni baldaŭ fondis aliajn grupojn kiel la Akademia Esperanto-Asocio kaj la Katolika Esperanto-Asocio Emilie Peltier en la federacia ĉefurbo. Eĉ ekde la jaro 1910 la “Ilustrita Familia Gazeto” eldoniĝis monate en Graz, nomita “Marto” dulingve en Esperanto kaj la germana. 1913, do ankoraŭ dum la vivo de la Esperanto-kreinto D-r Ludoviko Zamenhof kiu mortis je la 14a de aprilo 1917, okazis en Graz la tut-aŭstra Esperanto-kongreso kie D-r Arturo Ghez de Triest festparolis.

Post la unua mondmilito, ĉirkaŭ la jaro 1920, stiraj esperantistoj sub la gvido de Major Hackl, Karl Bartel kaj la juĝisto D-r Adolf Halbedl de Knittelfeld organizis signifan eventon por suferantaj infanoj: per spontanea helpo de hispanaj esperantistoj preskaŭ 500 infanoj el tuta aŭstrio estis gastigitaj dum unu, kelkajn eĉ du aŭ tri jarojn en hispanaj familioj. 1922 la Aŭstra Laboristaj-Esperantistoj-Unio estis findita en Graz. En la jaroj dum la militoj kelkajn societojn por lernado kaj paco komencis labori kaj diversajn Esperanto-kursojn okazis por policianoj kaj ekzistis multaj vojaĝoj al alilandaj esperantistoj kaj vigla junulara interŝanĝo. En la jaro 1926 denove okazis tut-aŭtra Esperanto-kongreso en Graz. Ĉe la universitato Graz laboris unu de la fonintoj de la interlingvistiko, la branĉo de lingvistiko kiu traktas pri la problemoj de inter-etnecaj komprenecoj, P-r Hugo Schuchardt.

Post la okupo de aŭtrio 1938 la naza reĝimo ankaŭ persekutis la Esperanto-movado ĉar Hitler volis ke la germana estu la mondlingvo kaj Zamenhof estis juda. La longjara klubestro de la grupo “Unueco” de Graz, Josef Edler, povis sukceze kontraŭ risko savi la riĉan bibliotekon de la Esperanto-klubo stirio kaj gardi ĝin en sia apartamento.

Pro la liberado de aŭstrio 1945 povis kreski nova Esperanto-vivo el la ruinoj: la Esperanto-grupo “Unueco” en Graz kaj pliaj Esperanto-grupoj en Knittelfeld kaj Leoben-Donawitz baldaŭ estis denove finditaj. Gastoj el hungario, svisio, danio, francio kaj britio kaj ankaŭ Esperanto-amikoj el la tuto de aŭtrio kunvenis dum la jaro 1949 ĉe la Esperanto-kongreso en Graz, kiu havis 330 partoprenantojn. En la kunteksto de ĉi tiu evento la placo inter Annenstraße kaj Arbeiterkammer estis nomigita Esperanto-Platz kaj la aŭtra poŝto eldonis specialan poŝtmarkon. Dum la 50aj jaroj kursoj estis okazis ĉe popolaj altlernejoj, ĉe la universitato de Graz kaj en ĉambroj de la ĉefstacidomo de Graz. Apud radio-programoj en Esperanto la elsendaĵo “Voko el Stirio”, kiu ankoraŭ ekzistas, servis la kreskantan bezonon por informacio.

En aŭtuno 1961 fondigis stundenda Esperanto-grupo en Graz kaj eĉ ekde ĝia komenco D-r Klaus Perko organizis kurson en la katolika studenthejmo. Eĉ ekde printempo 1962 partoprenis stundoj de ĉi tiu grupo aktive en la klubvivo de “Unueco” sub la tiama klubestro kaj direktoro de la federacia biblioteko, Hofrat D-r Karl Friedl. En somero de la jaro 1962 la partoprenantoj de la kurso unue veturis al junulara renkontiĝo en Romo sub la gvido de la estonta universitata profesoro por astronomio kaj estro de AEF D-ro Hans Michael Maitzen kie nur junuloj rajtis partopreni kiuj lernas Esperanton nur dum unu jaro. La rezulto de la propra lingva scipovo estis krita iniciato por pligrandigi de la studenta Esperanta laboro en la venontaj jaroj per la fondo de la Aŭstra Esperanto Junularo AEJ en la jaro 1965 en Graz. Maitzen estis elektita kiel estro de la Mondfederacio de Junaj Esperantistoj TEJO.

En la jaro 1963 la 16a kongreso de la Internacia Kristiana Esperanto Federacio okazis en Graz. Samtempe la fratecado de Knittelfeld kun la japana urbo Kameoka okazis en la jaro 1964 en la suprastiria urbo la Aŭstra Esperanto Kongreso, kie la Kameoka strato kaj Esperanto strato estis nomita. Je pasko 1964 komencis en Graz grava serio de internaciaj junularaj renkontiĝoj kiel rezulto de la kunlaboro inter la esperantaj junularoj de italio, jugoslavio kaj aŭstrio. 1966 instruistoj de dek ŝtatoj renkontiĝis en Graz por internacia konferenco de lernejoj kie la internacia lingvo estas instruita (KELI Kongreso). Je la 26a mondkongreso de la esperanto junularo TEJO 1970 en Graz la partoprenantoj el 28 landoj diskutis la temo “Lernejo, ejo de revolucio?”. Ekde 1970 regule okazis esperantaj prelegoj ĉe la universitato de Graz organizita de Hofrat D-ro Klaus Perko. Je la Tri-Landa Esperanto Konferenco en Graz 1979 partoprenis 230 gastoj el jugoslavio, italio kaj aŭstrio. Ĉefa temo de la konferenco estis interŝtata mediprotekto.

En februaro 1980 la estro de la Graz-a klubo Unueco Josef Eder post 31 jaroj de servo al la esperanta ideo metis la gvido de la klubo je pli junaj manoj: Hofrat D-ro Klaus Perko fariĝis klubestro. En majo 1985 lin sekvis universitata profesoro D-ro Heinz-Paul Kovacic kiu formis la gazeto “Voko” al nova supraregiona ĵurnalo.

Eĉ en la jaro 1983 okazis la 9a Internacia Konferenco de la Neŭtrala Esperanto Movado en la ĉambroj de la universitato kaj studenta domo en Graz kiu servis kiel preparo por la jubilea jaro “100 Jaroj de Esperanto” 1987. Dum printempo 1986 ĉe la pedagogia instituto sub la gvido de Hofrat P-ro Karl Haas kunlaborante de Graz kaj Zagreb la projekto “Fakta Esploro Esperanto” okazis kie sub la gvido de P-ro Karl Hirmann mezlernejantoj skucese trapasis la internacia A-diplomo nur ein la daŭro de tri semajnfinoj kaj poste ili bone povis babili kun siaj eksterlandaj gekolegoj. 1987 pro la 100-jara jubileo la esperanto monumento ĉe Esperanto-Platz estis starigita.

Die erste Esperanto-Gruppe Österreichs bildete sich in der obersteirischen Stadt Leoben ab dem Jahre 1893. Der Esperanto-Verein für Steiermark mit Ortsgruppen in Graz und Leoben wurde bereits 1906 gegründet. Das Interesse war derart groß, dass es bald zur Gründung weiterer Gruppen, des Akademischen Esperanto-Vereines und des Katholischen Esperanto-Vereines Emile Peltier in der Landeshauptstadt kam. Schon ab dem Jahr 1910 erschien in Graz monatlich die „illustrierte Familien-Zeitschrift“ mit dem Namen „Marto“ zweisprachig in Esperanto und Deutsch. 1913, also noch zu Lebzeiten des Esperanto-Schöpfers Dr. Ludwig Lazarus Zamenhof, der am 14. April 1917 starb, fand in Graz der Gesamtösterreichische Esperanto-Kongress statt, bei dem Dr. Arturo Ghez aus Triest die Festrede hielt.

Nach dem ersten Weltkrieg, um das Jahr 1920, organisierten steirische Esperantisten unter Führung von Major Hackl, Karl Bartel und des Knittelfelder Rechtsanwaltes Dr. Adolf Halbedl eine bedeutsame Aktion für notleidende Kinder: Mit spontaner Hilfe spanischer Esperantisten wurden fast 500 Kinder aus ganz Österreich für ein Jahr, einige sogar für zwei oder drei Jahre, bei spanischen Familien gastlich aufgenommen. 1922 wurde der Österreichische Arbeiter-Esperantisten-Verband in Graz gegründet. In der Zwischenkriegszeit liefen in zahlreichen Bildungs- und Friedensgesellschaften und bei der Polizei zahlreiche Esperanto-Kurse und es gab viele Reisen zu ausländischen Esperantisten und einen regen Jugendaustausch. Im Jahre 1926 fand wieder ein Gesamtösterreichischer Esperanto-Kongress in Graz statt. An der Grazer Universität wirkte einer der Mitbegründer der Interlinguistik, also jenes Zweiges der Sprachwissenschaft, der sich mit dem Problem inter-ethnischer Verständigung beschäftigt, Professor Hugo Schuchardt.

Nach der Besetzung Österreichs 1938 verfolgte das Nazi-Regime auch die Esperanto-Bewegung, weil Hitler Deutsch als Weltsprache wollte und Zamenhof Jude war. Dem langjährigen Obmann des Grazer Vereines „Unueco“, Josef Eder, gelang es damals unter großem persönlichen Risiko, die reichhaltige Bibliothek des Esperanto-Vereines für Steiermark zu retten und in seiner Wohnung aufzubewahren.

Mit der Befreiung Österreichs und dem Kriegsende 1945 begann auch neues Esperanto-Leben aus den Ruinen zu blühen: Der Esperanto-Verein „Unueco“ in Graz und weitere Esperanto-Gruppen in Knittelfeld und in Leoben-Donawitz wurden bald wiedergegründet. Gäste aus Ungarn, der Schweiz, Dänemark, Frankreich und Großbritannien sowie Esperanto-Freunde aus ganz Österreich fanden sich im Jahre 1949 beim Esperanto-Kongress in Graz ein, der 330 Teilnehmer zählte. Im Rahmen dieser Veranstaltung erhielt der Platz zwischen Annenstraße und Arbeiterkammer den Namen Esperanto-Platz und die österreichische Post gab eine Esperanto-Sondermarke heraus. In den Fünfziger Jahren wurden Kurse an der Volkshochschule, an der Grazer Universität und in Räumen des Grazer Hauptbahnhofes veranstaltet. Neben Radio-Sendungen in Esperanto diente das Mitteilungsblatt „Voko el Stirio“ (Ruf aus der Steiermark), das es heute noch gibt, dem steigenden Informationsbedürfnis.

Im Herbst 1961 wurde in Graz eine Studenten-Esperanto-Gruppe gegründet, an deren Beginn ein von Dr. Klaus Perko im Katholischen Studentenhaus abgehaltener Kurs stand. Bereits ab dem Frühjahr 1962 nahmen Studenten aus dieser Gruppe auch aktiv am Vereinsleben der Grazer Unueco unter dem damaligen Obmann und Direktor der Landesbibliothek, Hofrat Dr. Karl Friedl, teil. Im Sommer 1962 fuhren die Kursteilnehmer unter Führung des späteren Universitätsprofessors für Astronomie und Obmanns der AEF, Dr. Hans Michael Maitzen, erstmals zu einem internationalen Jugendtreffen nach Rom, an dem nur Jugendliche teilnehmen durften, die Esperanto erst ein Jahr gelernt hatten. Die eigene Anschauung der in nur so kurzer Zeit erzielten sprachlichen Kompetenz war ein entscheidender Anstoß für die Ausweitung der studentischen Esperanto-Arbeit in den folgenden Jahren mit der Gründung der Österreichischen Esperanto-Jugend AEJ 1965 in Graz. Maitzen wurde 1968 zum Vorsitzenden des Weltbundes Junger Esperantisten TEJO gewählt.

1963 wurde in Graz der 16. Kongress des Internationalen Christlichen Esperanto-Bundes abgehalten. Zugleich mit der Verschwisterung von Knittelfeld mit der japanischen Stadt Kameoka fand 1964 in der obersteirischen Stadt der Österreichische Esperanto-Kongress statt, wobei eine Kameoka-Straße und die Esperanto-Straße ihren Namen erhielten. Ostern 1964 begann in Graz eine wichtige Serie von internationalen Jugendtreffen als Ergebnis der Zusammenarbeit zwischen der Esperanto-Jugend von Italien, Jugoslawien und Österreich. 1966 trafen sich Lehrer aus zehn Staaten in Graz zu einer internationalen Konferenz der Schulen, in denen die Internationale Sprache unterrichtet wird (KELI-Kongress). Beim 26. Weltkongress der Esperanto Jugend TEJO 1970 in Graz behandelten Teilnehmer aus 28 Ländern das Thema „Schule, ein Ort der Revolution?“. Ab 1970 fanden regelmäßig Esperanto-Vorlesungen an der Universität Graz von Hofrat Dr. Klaus Perko statt. An der Dreiländer-Esperanto-Konferenz in Graz 1979 nahmen 230 Gäste aus Jugoslawien, Italien und Österreich (der späteren Arge Alpen-Adria) teil. Hauptthema der Konferenz war grenzüberschreitender Umweltschutz.

Im Februar 1980 legte der Obmann des Grazer Vereines Unueco, Josef Eder, nach 31 Jahren im Dienste der Esperanto-Idee die Leitung des Vereines in jüngere Hände: Hofrat Dr. Klaus Perko wurde Obmann. Ihm folgte im Mai 1985 Univ.-Doz. Dr. Heinz-Paul Kovacic, der die Zeitschrift „Voko“ zu einem neuen, überregionalen Blatt umgestaltete.

Bereits 1983 wurde in Graz die 9. Internationale Konferenz der Neutralen Esperanto-Bewegung in den Räumen der Universität und des Studentenhauses veranstaltet, die der Vorbereitung des Jubiläumsjahres „100 Jahre Esperanto“ 1987 diente. Im Frühjahr 1986 wurde am Pädagogischen Institut unter Direktor Hofrat Prof. Karl Haas in Zusammenarbeit zwischen Graz und Zagreb das Projekt „Tatsachenforschung Esperanto“ durchgeführt, bei dem unter Leitung von Prof. Mag. Karl Hirmann Mittelschüler im Zeitraum von nur drei Wochenenden das internationale A-Diplom schafften und sich danach bereits gut mit ihren ausländischen Kollegen verständigen konnten. 1987 wurde anlässlich des Hundert-Jahr-Jubiläums auf dem Grazer Esperanto-Platz das Esperanto-Denkmal aufgestellt.